ਟੈਂਕਾਂ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਲਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਇੰਜਣ ‘ਤ੍ਰਿਸ਼ਕਤੀ’ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਭਾਰਤ।

ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਟੈਂਕਾਂ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਲਈ ਐਕਟਿਵ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੰਜਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਤ੍ਰਿਸ਼ਕਤੀ’ ਇੰਜਣ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਦਦ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੈਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਪਹਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਇੰਜਣ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਾਵੇਰੀ 1 ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਕਾਵੇਰੀ 2.0 ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਅਮਰੀਕਾ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਰੂਸ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇੰਜਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੰਜਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਇਹ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ। ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਕਤੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ।

ਯੁੱਧਕ ਟੈਂਕਾਂ ਲਈ ਰੂਸ ਨਾਲ ਕਰਾਰ, ਚੀਨ ਨੂੰ ਜਵਾਬ
army-technology.com ‘ਤੇ ਛਪੀ ਇੱਕ ਸਟੋਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀ Rosoboronexport ਨੇ T-72 ਟੈਂਕਾਂ ਦੇ ਇੰਜਣ ਦੀ ਖਰੀਦ ਲਈ ਇਸੇ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ 248 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਤਹਿਤ T-72 ਟੈਂਕਾਂ ਲਈ 1000 ਹੋਰਸਪਾਵਰ ਦੇ ਇੰਜਣ ਲਗਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਅਜੇ ਫੌਜ ਦੇ ਇਸ ਮੁੱਖ ਯੁੱਧਕ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚ 780 ਹੋਰਸਪਾਵਰ ਦੇ ਇੰਜਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਇਹ ਟੈਂਕ ਚੀਨ ਵਰਗੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਅਰਜੁਨ ਟੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰ ਦੇਵੇਗਾ DATRAN 1500 HP
ਭਾਰਤ DATRAN 1500 ਹੋਰਸਪਾਵਰ ਦਾ ਇੰਜਣ ਅਜੇ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਟੈਸਟ ਤੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ Arjun MBT, Mk-1, Mk-2 ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ Future Ready Combat Vehicle (FRCV) ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦੇਣਗੇ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀ Rolls Royce ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਟੈਂਕ ਇੰਜਣ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਅਰਜੁਨ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣਗੇ।

ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟ ਇੰਜਣ: ਸਵਦੇਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ
BharatShakti ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ Hindustan Aeronautics Limited (HAL) ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਲਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਇੰਜਣ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ ਡਰੋਨ ਲਈ PTAE-7 Turbojet, UAV ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਨਰ ਲਈ HTFE-25 Turbofan ਅਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਲਈ HTSE-1200 Turboshaft ਇੰਜਣ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਲਈ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੰਪਨੀ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਲਈ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕੰਪਨੀ Safran ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਜਤਾਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ Safran-HAL ਮਿਲ ਕੇ Shakti 1H1 Turboshaft ਇੰਜਣ ਬਣਾਏ ਜਾਣਗੇ, ਜੋ Dhruv ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਲੜਾਕੂ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣਗੇ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, Safran ਨੇ DRDO ਦੇ Gas Turbine Research Establishment (GTRE) ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ HAL Tejas ਅਤੇ Advanced Medium Combat Aircraft (AMCA) ਲਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ GTX-35VS Kaveri Turbofan ਇੰਜਣ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਾਵੇਰੀ 2.0 ‘ਤੇ ਫੋਕਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਭਾਰਤ
ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਕਾਵੇਰੀ 2.0 ‘ਤੇ ਫੋਕਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ GTRE ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ afterburner (wet thrust) ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 90 ਕਿਲੋ ਨਿਊਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗੀ। GTRE ਦਾ ਮਕਸਦ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵੇਰੀ 2.0 ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਬਣੇ F-404 (84 kN) ਅਤੇ F-414 (98 kN) ਇੰਜਣ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਨੱਤ ਬਣੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਸ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕੇਗਾ।

ਮਰੀਨ ਇੰਜਣ ਨਾਲ INS Vikrant ਬਣੇਗਾ ਸੁਪਰ ਪਾਵਰ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਰਵਜਨਿਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਰੀਨ ਇੰਜਣ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ, ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਅਤੇ ਓਵਰਹੌਲਿੰਗ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ Yanmar Engine Manufacturing India Pvt. Ltd., Ashok Leyland, Kirloskar, Narayan Marine Tech Pvt. Ltd. ਅਤੇ Simpson ਵਰਗੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਦੱਖਣ ਕੋਰੀਆ ਦੀ STX Engine ਨੂੰ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਨੌਸੈਨਾ ਦੇ ਵਿਧੰਸਕ, ਫ੍ਰਿਗੇਟ, ਮਿਸਾਈਲ ਵਾਹਕ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਨਵੀਨਤਮ ਵਿਮਾਨ ਵਾਹਕ INS Vikrant ਗੈਸ ਟਰਬਾਈਨ ਰਾਹੀਂ ਸੰਚਾਲਤ ਹਨ।